Ai sẽ làm chủ bầu trời?

Thứ Sáu, 11 tháng 11, 2011

- Những “đối chọi” giữa phương Đông và phương Tây trong công nghệ hàng không cũng như về tương lai của ngành công nghiệp quốc phòng thế giới là vấn đề được nhiều người quan tâm. Dưới đây, xin giới thiệu bài phỏng vấn của báo điện tử Lenta.ru đối với Tiến sĩ Carlo Kopp - một chuyên gia phân tích hàng đầu của Trung tâm Nghiên cứu khoa học Air Power Australia - về vấn đề này.

Xin được giới thiệu thêm, tiến sĩ Carlo Kopp nổi tiếng nhờ những nghiên cứu về hàng không chiến đấu và vũ khí phòng không do Nga và phương Tây sản xuất. Ngoài ra, ông là người chỉ trích mạnh mẽ dự án máy bay tương lai F-35 của Mỹ và ủng hộ tích cực dự án F-22.

Lenta.ru: Thưa tiến sĩ Carlo Kopp, một trong những nghiên cứu gần đây nhất của mình, ông đã bày tỏ ý kiến rằng máy bay chiến đấu F-15, F-16 và F/A-18 cũng như F-35 của Mỹ không có cơ hội “sống sót” trong cuộc chiến với những hệ thống phòng không của Nga vì Nga đã cải tiến thành công các hệ thống này bằng việc sử dụng kinh nghiệm trong các cuộc xung đột quân sự với NATO tại Iraq năm 1991 và Serbia năm 1999. Ông có thể cho biết những thành tựu nào mà các nhà sản xuất Nga đạt được, theo ông, là quan trọng nhất và các nước thành viên NATO cần phải sử dụng những biện pháp nào để đối phó với hệ thống phòng không của Nga?

Tiến sĩ Carlo Kopp: Sau khi “Chiến tranh Lạnh” kết thúc, công nghệ sử dụng trong ngành công nghiệp Nga để chế tạo ra những hệ thống điện tử tầm xa, tên lửa tầm xa, bệ phóng tự hành, đã được cải tiến đáng kể.

Và trong thời kỳ Liên Xô cũng đã xuất hiện không ít những mẫu trang thiết bị phòng không cải tiến và đáng chú ý như thiết bị vô tuyến định vị dẫn đường 5H63 dành cho hệ thống phòng không S-300P, thiết bị vô tuyến định vị tìm mục tiêu từ xa 5H64/64H6. Nhưng khi đó, phương Tây đã sở hữu ưu thế vượt trội nhờ vào hàng loạt những công nghệ mới. Với sự hỗ trợ của chúng, những máy tính tiên tiến, bộ xử lý máy tính cao tần, tên lửa chống radar và tất nhiên là công nghệ tàng hình…đã ra đời.

Điều làm chúng tôi lo lắng đó là tên lửa điều khiển tầm xa của Liên Xô. Chúng đã tiêu diệt rất nhiều máy bay tại Việt Nam và sau này là máy bay của Israel được phương Tây bán cho. Vì thế, hàng tỷ đôla đã được đầu tư vào việc chế tạo công nghệ tàng hình và các phương tiện chiến đấu điện tử hiện đại có khả năng chống lại hệ thống phòng không của Nga khi đó. Và hiệu quả đầu tư đã không uổng phí. Điều này được chứng minh bởi sự thất bại của hệ thống phòng không Iraq năm 1991 do Liên bang Xô Viết thiết lập trong cuộc chiến tranh vùng Vịnh.

Tổ hợp tên lửa phòng không S-300. Ảnh: Pvo.guns.ru

Từ đầu năm 1991, không ít những kỹ sư-các nhà thiết kế tài năng của Nga đã có thể làm quen với nhiều công nghệ mà họ không có cơ hội tiếp xúc vào thời kỳ “Chiến tranh Lạnh”. Những hạn chế trước đó do các quốc gia phương Tây áp dụng đã được dỡ bỏ. Hiện nay, những hệ thống vũ khí của Nga không khác biệt quá nhiều so với những phương tiện tương tự của phương Tây.

Ví dụ, nhiều chuyên gia phân tích phương Tây đã bị sốc khi công ty Agat của Nga thông báo rằng họ đang sử dụng bộ vi xử lý máy tính của công ty Texas Instruments (Mỹ) trong phần đầu radar chủ động mới nhất của tên lửa điều khiển tầm xa tự hành và tên lửa không – đối – không. Các nhà sản xuất tên lửa phương Tây cũng đã sử dụng những bộ vi xử lý tương tự. Một yếu tố quan trọng là các nhà chế tạo Nga đã có khả năng sử dụng nhiều công nghệ hiện đại mà các bậc tiền bối trong thời kỳ Liên Xô không có cơ hội tiếp cận.

Sự thất bại của Lực lượng Phòng không Iraq năm 1991 đã khiến nhiều nước ủng hộ sử dụng tên lửa điều khiển phòng không vô cùng bối rối. Các chuyên gia Nga đã nghiên cứu rất cẩn thận hoạt động tác chiến hiệu quả của quân đội Mỹ và có thể thấy được cả điểm mạnh và điểm yếu của chiến lược kỹ thuật Hoa Kỳ. Tuy nhiên, thật khó nói chính xác xem các bộ phận nào thuộc hệ thống phòng không Nga là ưu việt hơn cả vì đa số chúng đều được sản xuất thành tổ hợp.

Những tên lửa tầm xa 48H6E2/E3 và 40H6 rất nguy hiểm vì chúng có khả năng tiêu diệt hệ thống vô tuyến định vị trên không của chúng tôi, hệ thống do thám điện tử và chỉ thị mục tiêu cũng như những máy bay được trang bị thiết bị điện tử gây nhiễu.

Những tổ hợp tên lửa phòng không tự hành mới có khả năng di chuyển tốt như Favorit, Triumf và Antey-2500, hệ thống bảo vệ thiết bị vô tuyến định vị chống lại tên lửa chống radar và bom điều khiển trong đó có tổ hợp tên lửa Tor-M2E và Pansyr-C1 cũng như tạo ra sự gây nhiễu nghiêm trọng đối với đối phương để trấn áp các phương tiện của hệ thống phòng không.

Đồng thời, thành công của Mỹ và các đồng minh năm 1991 và 1999 đạt được phụ thuộc rất nhiều vào tính dễ bị tổn thương của hệ thống phòng không cố định của Liên Xô. Ví dụ như hệ thống S-75 và S-125 dễ dàng bị tìm thấy và tiêu diệt nhờ vào sự trợ giúp của tên lửa chống radar và bom điều khiển.

Tổ hợp tên lửa S-75. Ảnh: Pvo.guns.ru

Những radar tần số thấp hiện đại của Nga và hệ thống tìm kiếm thụ động cũng có khả năng thực hiện vai trò của mình. Mặc dù chúng không hiệu quả khi chống lại F-22 và máy bay ném bom B-2 nhưng chúng hoàn toàn có khả năng tìm kiếm máy bay ít tàng hình hơn như F-35 và máy bay cũ hơn.

Công nghệ tàng hình mới nhất của Mỹ mới nhất được thể hiện trong cấu trúc của F-22 và B-2. 2 loại máy bay này có khả năng đối phó thành công với radar và tên lửa Nga, còn những mẫu máy bay cũ hơn của Mỹ và châu Âu lại “già nua” so với những hệ thống loại Triumf và Favorit của Nga cũng như những radar mới và các phương tiện bảo vệ được tổ hợp phòng không trên sử dụng.

Và điều đó đang thay đổi thực sự tình hình trong phạm vi chiến lược toàn cầu.

Lenta.ru: Hệ thống phòng không S-400 Triumf, theo thông tin của nhà chế tạo, vượt trội hơn hẳn so với S-300 cũ. Bên cạnh đó, việc tái trang bị cho quân đội Nga bằng S-400 giờ diễn ra rất chậm và hiện Triumf chỉ được biên chế ở một vài khu vực của nước Nga khi mà S-300 vẫn được sử dụng phổ biển hơn. Vậy theo ông, Nga sẽ đẩy nhanh việc cung cấp S-400 cho quân đội hay thay vào đó Nga sẽ tập trung hơn vào những vũ khí hoàn thiện hơn để đáp ứng yêu cầu của chiến tranh tương lai? Liệu những phương tiện hiện đại này có được xuất khẩu hay cung cấp cho các đồng minh của Nga, như Belarus chẳng hạn, hay không?

Tiến sĩ Kopp: Xét từ góc độ của một chuyên gia phân tích quân sự phương Tây, tôi có thể nói rằng Nga sản xuất càng ít hệ thống Triumf càng tốt còn việc xuất khẩu đối với các bạn là vấn đề mang tính chiến lược.

Việc bán S-400 cho Belarus có thể rất hấp dẫn xét về góc độ thương mại. Nhưng điều này sẽ không cải thiện được mối quan hệ của Moscow với Liên minh châu Âu (EU) vì S-400 được biên chế gần biên giới phương Tây sẽ kiểm soát được một nửa lãnh thổ Ba Lan và không cho phép không quân Ba Lan yên tâm sử dụng không phận riêng của mình. Những hành động chiến lược như thế có thể bị coi là khiêu khích và gây bất ổn.

Việc xuất khẩu S-400 có lợi hay không sẽ phụ thuộc vào những hậu quả cụ thể. Ví dụ, việc bán S-300 cho Cyprus đã tạo ra sự bất ổn về chính trị trong khu vực Aegean. Có thể “chờ đợi” hậu quả tương tự tại bất kỳ khu vực nào khác nơi mà Nga xuất khẩu S-400. Đây là vũ khí mạnh và có ý nghĩa chiến lược, có khả năng vô hiệu hóa bất kỳ lực lượng không quân nào không có máy bay tiêm kích F-22. Và thử hỏi, có bao nhiêu quốc gia sở hữu loại máy bay này?

Lenta.ru: Ông là một trong những người nhiệt liệt ủng hộ quan điểm cho rằng máy bay tiêm kích đa chức năng F-22 của Mỹ vượt xa máy bay F-35 Joint Strike Fighter tương lai mặc dù 2 máy bay này đều sử dụng công nghệ thế hệ 5. Ông cũng cho rằng Mỹ nên tiếp tục sản xuất F-22 cũng như cho phép xuất khẩu máy bay này cho các đồng minh thân cận trong đó có cả Australia. Theo ông, liệu khả năng xuất khẩu máy bay này trong tương lai có xảy ra và điều đó có thể ảnh hưởng đến thế cân bằng lực lượng trên thế giới hay không?

Máy bay tiêm kích F-22. (Ảnh: Công ty Lockheed Martin)

Tiến sĩ Kopp: Thứ nhất, F-35 Joint Strike Fighter – không hoàn toàn là máy bay tiêm kích thế hệ 5 vì nó chưa đạt đến tiêu chuẩn đó khi xét về các chỉ số như vận tốc siêu thanh, công nghệ tàng hình và tính cơ động. Nó giống máy bay tiêm kích thế hệ 3 được chế tạo nhờ sử dụng một vài chi tiết của công nghệ thế hệ 5. Nó được chế tạo để tác chiến chống tăng trên chiến trường và không thể thay thế được máy bay hoàn thiện F-22. Khẳng định F-35 có thể đối phó hiệu quả với S-300PMU2 và S-400 của Nga chỉ dành cho những người không nghiên cứu khả năng của tổ hợp phòng không Nga một cách cẩn thận mà thôi.

Cân bằng lực lượng trong thế giới hiện nay đang thay đổi và thay đổi theo hướng bất lợi cho phương Tây vì nhiều quốc gia phương Tây hiện chưa khôi phục toàn bộ hàng không chiến đấu của mình vốn được hình thành từ thập niên 80 của thế kỷ trước.

Trung Quốc có kế hoạch trang bị cho quân đội hơn 500 chiếc máy bay tiêm kích Flanker (Su-27 và Su-30). Số lượng này có thể so sánh với toàn bộ số máy bay tiêm kích F-15 của Mỹ trong thời kỳ “Chiến tranh Lạnh”. Nhưng F-15 được chế tạo vào năm 1985 và chúng không thể cạnh tranh được với máy bay Flanker ra đời năm 2008. Trong khi đó, Australia và Nhật Bản cũng đang trong tình trạng rất khó khăn vì Nhật Bản đang trang bị F-15CJ xuất xưởng năm 1983 còn Australia – trang bị F/A-18 đã cũ và có kế hoạch mua F-35.

Thực tế vấn đề lớn không phải nằm ở chỗ Mỹ có cho phép xuất khẩu F-22 sang Australia, Israel hay Nhật Bản hay không. Đánh giá những rủi ro mà Mỹ gặp phải trong 10 năm trước chỉ ra rằng niềm tin của Mỹ có thể đặt vào Australia: Canberra sẽ không “sao chép” hoặc xuất khẩu những công nghệ bí mật. Australia, Israel và Nhật Bản càng lo lắng hơn nhiều khi Lầu Năm Góc muốn đẩy mạnh F-35 ra thị trường chứ không phải F-22 còn Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Robert Gates yêu cầu ngừng sản xuất F-22 “Chim ăn thịt”.

Máy bay tiêm kích F-35. (Ảnh: Công ty Lockheed Martin)

Tuy nhiên, nhiều thượng nghị sĩ Mỹ hiện nay kêu gọi cho phép xuất khẩu F-22 và khả năng Australia, Israel và Nhật Bản sẽ nhận được những máy bay này là rất lớn. Rất có thể ông Gates sẽ năn nỉ đóng cửa chương trình tuy nhiên mức độ ủng hộ xuất khẩu F-22 tại Quốc hội Mỹ vẫn rất cao.

Lenta.ru: Trên thực tế hiện nay chỉ có Nga và Trung Quốc chế tạo được máy bay chiến đấu thế hệ 5 riêng và về mặt lý thuyết chúng có thể cạnh tranh với máy bay F-22 và F-35 của Mỹ. Cho đến nay, cả 2 dự án này của Moscow và Trung Quốc vẫn còn rất nhiều bí mật, tuy nhiên, ông có thể dự đoán về kết quả của 2 dự án? Và nếu thành công, một trong hai nước có thể sánh ngang với tiềm năng của Mỹ và các nước NATO hay không?

Tiến sĩ Kopp: Tôi có cảm giác rằng việc dự đoán kết quả thực hiện khi chưa được giới thiệu luôn luôn là điều nguy hiểm.

Nga hiện nắm đa số công nghệ cần thiết để chế tạo máy bay tiêm kích “đẳng cấp” như F-22 nhưng Nga chưa có nhiều kinh nghiệm sản xuất máy bay tàng hình. Khi PAK FA được “trình làng” thì chúng ta có thể đánh giá được việc các kỹ sư của Sukhoi khắc phục những khó khăn này như thế nào và được bao nhiêu? Thậm chí nếu xét về khí động lực học, PAK FA sẽ đạt mức F-22 hoặc vượt qua F-22 thì chiến thắng trong các trận chiến dù sao cũng sẽ phụ thuộc vào mức độ công nghệ tàng hình của máy bay.

J-XX của Trung Quốc là gì? Hiện nay, Trung Quốc không giấu giếm tham vọng chế tạo loại máy bay có thể mang tên J-XX này nhưng bản thân máy bay này còn “chưa được định hình rõ” thành thử bất kỳ kết luận nào đối với khả năng của máy bay cũng sẽ hoàn toàn là “suy diễn”.

Lenta.ru: Trong khi Nga và Mỹ trên thực tế đang phân chia thị trường máy bay chiến đấu thì hàng loạt nước khác cũng đang phát triển và tiến tới sở hữu máy bay tiêm kích đa chức năng của riêng mình. Ví dụ như Rafale của Pháp, Typhoon của châu Âu, Gripen của Thụy Điển. Liệu các nhà sản xuất của Nga như công ty MiG và Sukhoi có duy trì được khả năng cạnh tranh trên thị trường và theo ông, hiện nay máy bay nào của Nga được coi là tốt nhất và tại sao?

Tiến sĩ Kopp: Thắng lợi trong tác chiến trên không phụ thuộc vào rất nhiều yếu tố. Những máy bay có được ưu thế vượt trội là máy bay được trang bị radar công suất lớn, mang nhiều tên lửa, vận tốc bay cao hơn và cơ động hơn, được tiếp nhiều nhiên liệu và được bảo vệ bởi công nghệ tàng hình hoàn thiện hơn. Không có một chiến đấu cơ nào của châu Âu có được ưu thế vượt trội hơn hẳn so với Su-35-1 hoặc MiG-35 nếu tính theo những chỉ số trên. Những thiết kế cơ bản của máy bay châu Âu xuất hiện vào thập niên 80 khi Liên Xô đã hoàn thành nghiên cứu máy bay Su-27S.

Máy bay Su-35 của Nga. (Ảnh: Công ty Sukhoi)

Máy bay tiêm kích Eurofighter và Gripen NG sẽ được trang bị tên lửa Meteor với động cơ phản lực dòng khí thẳng. Thật khó nói máy bay nào của châu Âu có khả năng cạnh tranh tốt hơn cả vì chưa có máy bay nào có thể đạt được thành công lớn trên thị trường máy bay chiến đấu thế giới. Xét tổng thể, các quốc gia phương Tây không bận tâm đến việc đầu tư số tiền đáng kể vào việc thay thế toàn bộ số máy bay tiêm kích từ thời “Chiến tranh Lạnh”.

Nói về máy bay Nga thì Su-35-1 là máy bay có tiềm năng xuất khẩu lớn nhất so với MiG-35 vì đa số khách hàng tiềm năng đều nằm tại châu Á. Do khoảng cách di chuyển lớn nên các quốc gia này cần máy bay lớn có bán kính hoạt động lớn.

PAK FA nếu thiết kế thành công thì có thể đạt được thành công lớn trên thị trường thế giới trong khi các quốc gia phương Tây nếu không thể mua F-22 thì chắc chắn sẽ gặp khó khăn trong chiến lược.

Lenta.ru: Ông đã phân tích rất cẩn thận thành tựu của ngành công nghiệp quốc phòng Nga và có lẽ ông có thể đánh giá được tình hình hiện nay. Vậy theo ông, ưu và nhược điểm của ngành công nghiệp quân sự Nga nằm ở đâu? Và liệu Nga có thể độc lập với các nước liên bang Xô Viết trong kế hoạch này hay không khi mà các doanh nghiệp của các quốc gia này đã từng gắn bó chặt chẽ với Nga trong thời kỳ Liên Xô?

Tiến sĩ Kopp: Vấn đề nêu ra quả là rất đúng. Dưới thời Xô Viết, ngành công nghiệp quân sự không gặp khó khăn về tài chính từ phía Liên Xô và các nước tham gia thỏa thuận Warsaw để sản xuất vũ khí giết người hàng loạt. Nhưng ngành công nghiệp quân sự Nga mất đi sự tiếp cận với những thành tựu gần đây nhất của công nghệ máy tính trên thị trường thế giới. Hiện nay, tình hình này dường như có sự đảo chiều. Nga đầu tư không đủ vào ngành công nghiệp quân sự, còn đa số các nước tham gia thỏa thuận Warsaw đều đã là thành viên của NATO và không mua vũ khí Nga. Trong khi đó, hiện nay tổ hợp công nghiệp quân sự của các bạn đã được tiếp cận không hạn chế đối với máy tính hiện đại, các chương trình đảm bảo, thiết bị điện tử cao tần và chuột quang trên thị trường thế giới.

Tôi đã nghiên cứu công nghệ quân sự Liên Xô và Nga trong vòng 30 năm qua và trong thời kỳ “Chiến tranh Lạnh”. Từ năm 1991, tôi đã quan sát sự bùng nổ sáng tạo và mới mẻ thực sự. Ngành công nghiệp quân sự Nga tiếp thu những công nghệ máy tính phức tạp của phương Tây rất nhanh và sử dụng chúng trong những nghiên cứu của mình với tốc độ đáng kinh ngạc. Cho đến nay Nga đang nắm giữ chuyên môn cao trong lĩnh vực giải pháp công nghệ và khoa học quân sự.

Khi viết về những hệ thống vô tuyến điện và vũ khí tên lửa thì các tạp chí chuyên ngành hiện nay của Nga đã làm tốt hơn nhiều so với các tạp chí chuyên ngành tương tự bằng tiếng Anh trước đó. Trong thời kỳ Chiến tranh Lạnh thì điều đó hoàn toàn ngược lại. Ngành công nghiệp quốc phòng phương Tây bị chảy máu chất xám – một phần kỹ sư lành nghề và các nhà khoa học đã nghiên cứu máy tính tại Thung lũng Silicon hoặc nghiên cứu tài chính tại phố Wall vì tiền thù lao trả cho họ cao hơn trong khi rủi ro mất việc ít hơn so với làm việc trong ngành quân sự.

Có người cho rằng, tổ hợp công nghiệp quân sự Nga hiện nay đối mặt với tình trạng các kỹ sư tài năng và các nhà khoa học rời đất nước và sang làm việc tại thung lũng Silicon hoặc phố Wall. Tuy nhiên, nếu một kỹ sư tài năng trẻ hoặc một nhà khoa học muốn tìm công việc theo đúng chuyên ngành tại Nga thì sự lựa chọn thực sự là không có – họ có thể làm việc tại viện nghiên cứu khoa học quân sự hoặc nhà máy quốc phòng.

So với thời kỳ “Chiến tranh Lạnh”, số lượng tiến sĩ khoa học trong lĩnh vực vật lý, kỹ thuật và máy vi tính, toán học ở phương Tây đã giảm xuống. Rất khó giữ những sinh viên tốt nghiệp tài năng ở lại các phòng thí nghiệm của trường đại học hoặc trong ngành công nghiệp quốc phòng. Hiện nay, những thanh niên tài năng thích nghiên cứu ở trường đại học y, luật hoặc cơ sở kinh doanh chứ không thích những môn tự nhiên hoặc kỹ thuật.

Ngành công nghiệp Nga khác với phương Tây ở chỗ họ không sợ thử nghiệm ý tưởng và giải pháp mới vì ở phương Tây thí nghiệm bị hạn chế bởi sự cần thiết về chi phí từ lợi nhuận của công ty.

Sự độc lập của ngành công nghiệp quân sự Nga với các nước cộng hòa thuộc liên bang Xô Viết cũng là một vấn đề rất thú vị và được quan tâm. Sự gián đoạn mối quan hệ với Ukraine trong năm 2004-05 cho thấy dịch vụ kém của ngành công nghiệp quân sự của các bạn vì nhiều cục thiết kế và các công ty quan trọng vẫn nằm ở Ukraine. Ngoài ra, nhiều công ty của Ukraine cũng bị phá sản hoặc đã bắt đầu cạnh tranh với các công ty Nga bằng việc bán các thiết bị dự phòng, tiến hành sửa chữa và hiện đại hóa vũ khí sản xuất từ thời Liên Xô. Mối quan hệ giữa Nga và Ukraine đã trở nên phức tạp từ thời kỳ Sa hoàng và hiện nay Nga đã phải trả giá về điều này trong lợi ích chính trị.

Hơn nữa, rất nhiều quốc gia phương Tây hiện nay có thể tuyên bố rằng ngành công nghiệp của họ hoàn toàn độc lập với thị trường thế giới. Mỹ đang cố gắng duy trì sự độc lập nhưng thậm chí hiện nay họ cũng phải mua một phần sản phẩm quốc phòng ở nước ngoài ví dụ như chip máy tính hoặc nguyên liệu máy tính của Nhật Bản hoặc Trung Quốc. Trong điều kiện toàn cầu hóa sẽ là quá khó khăn nếu chỉ dựa vào sức mạnh nội lực của riêng mình.

Lenta.ru: Vâng. Xin cảm ơn tiến sĩ vì buổi trò chuyện này!

Theo Lenta